کنوانسیون تنوع زیستی یکی از کنوانسیون‌های مهم و چارچوب‌دار سازمان ملل متحد است که ذیل برنامه محیط زیست ملل متحد و بنا به درخواست جامعه بین‌الملل در سال 1992 و در اجلاس سران زمین در ریودوژانیرو برزیل به تصویب رسید. تا قبل از این کنوانسیون، کنوانسیون‌ها یا معاهده‌های مختلفی در ارتباط با تنوع زیستی در سطوح مختلف بین‌المللی ایجاد شده بود. اما ضعف تمامی این کنوانسیون‌ها یا معاهده‌ها این بود که تک بعدی بودند و تنها بخشی از تنوع زیستی را پوشش می‌دادند. این ضعیف خیلی سریع در بسیاری از جنبه‌های تنوع زیستی خود را نمایان نمود و سبب گردید کشورهای مختلف لزوم ایجاد کنوانسیونی جامع که در برگیرنده تمامی ابعاد تنوع زیستی باشد را حس نمایند که بر این اساس و پس از فرایندی از مذاکرات، این کنوانسیون در نهایت در سال 1992 تصویب و اجرایی گردید. در حال حاضر به جز کشورهای ایالات متحده آمریکا و واتیکان تمامی کشورهای دنیا عضو این کنوانسیون هستند.

این کنوانسیون یک کنوانسیون چارچوب‌دار است که سه هدف اصلی را دنبال می‌نماید:

· حفاظت از تنوع زیستی

· بهره‌برداری پایدار از تنوع زیستی

· دسترسی و تسهیم عادلانه منافع حاصل از بهره‌برداری منابع ژنتیکی

قانون الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به این کنوانسیون در سال 1375 به تصویب مجلس شورای اسلامی و سپس تایید شورای نگهبان رسید و از آن پس، دولت جمهوری اسلامی ایران عضوی از این کنوانسیون است. تا قبل از سال 1398، مرجعیت این کنوانسیون در وزارت امور خارجه بود که بنا به تصمیم اتخاذ شده در هیات محترم دولت، مرجعیت این کنوانسیون از سال 1398 از وزارت امور خارجه به وزارت جهاد کشاورزی انتقال پیدا کرده است.