مرجع ملی کنوانسیون تنوع زیستی

فعالیت‌ها و عملکرد

بیانیه دبیر اجرایی کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی به مناسبت روز جهانی خاک در سال 2020

دکتر وحید جعفریان

مدیرکل دفتر بیابان- سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور

گیاهان، حیوانات و انسان‌ها - همه اشکال زندگی در زمین به خاک سالم وابسته‌اند. خاک اساس و بینان همه بوم‌سازگان زمینی را تشکیل می‌دهد، خاک علاوه بر آنکه نقش کلیدی در تعدیل و کاهش پیامدهای تغییرات آب‌وهوایی دارد، از امنیت غذایی و حفظ منابع آب حمایت می‌کند، نقش خاک در تنوع زیستی بی‌بدیل است نقشی که اغلب نادیده گرفته می‌شود.

با افزایش تقاضای جمعیت و تولید مواد غذایی در جهان، اکوسیستم‌های طبیعی جای خود را به اراضی کشاورزی، منابع تامین کننده انرژی، معدن و توسعه شهری می‌دهند. در بسیاری از موارد عدم توجه به آمایش سرزمین و تصمیمات ضعیف در کاربری اراضی منجر به نابودی طیف وسیعی از خاک می‌شود، کاهش تنوع زیستی خاک تاب‌آوری عوامل زیستی آن را کاهش داده و یکی از تبعات مستقیم این شرایط، تهدید تولید مواد غذایی هم از نظر کمیت و هم از کیفیت خواهد بود. کمبود دانش و آگاهی بشر در مورد اهمیت خاک و میزان خدمات و کالاهایی که خاک ارائه می‌دهد منجر به کاهش شدید کیفیت خاک در سراسر کره زمین شده است. واقعیت آن است که در عصر حاضر و در مقیاس جهانی

هر پنج ثانیه، به دلیل تخریب سرزمین قابلیت حیات و حاصلخیزی خاک در زمینی به وسعت یک زمین فوتبال از دست می‌رود در حالی که فقط برای تولید دو تا سه سانتی‌متر خاک حاصلخیز ممکن است هزار سال زمان نیاز داشته باشیم

بیش از 33 درصد خاک‌های زمین در حال حاضر تخریب شده و اگر روال به همین شکل ادامه پیدا کند تا سال 2050 این رقم به 90 درصد خواهد رسید.

در حال حاضر یک پنجم جمعیت جهانی در زمین‌های تخریب شده کشاورزی زندگی و کار می‌کنند. این سبک از کشاورزی بسیار آسیب‌پذیر و شکننده خواهد بود.

خاک زنده و تنوع زیستی آن زیربنای شکل‌گیری و عملکرد بوم‌سازگان زمینی است. خاک مهمترین پشتیبان حفظ سرمایه‌های طبیعی مبتنی بر سرزمین است. سرمایه‌ای که اساس و بنیان کشاورزی بر آن قرار دارد. خدمات خاک در بوم‌سازگان زمینی شامل امنیت غذایی، کاهش اثرات تغییرات آب‌وهوایی و ذخیره‌سازی آب است. خاک میزبان بخش عمده موجودات زنده است که بیشترین سهم را از کل تنوع زیستی جهان در برمی‌گیرد - میلیون‌ها گونه و میلیاردها عنصر حیاتی منحصربه‌فرد در یک از بوم‌سازگان حیاتی زندگی می‌کنند. این عناصر در زنجیره‌های پیچیده غذایی و انرژی قرار داشته و مواد آلی را تجزیه می‌کنند، باعث بازچرخانی مواد مغذی، ترسیب کربن، جلوگیری از فرسایش، تخلیه و ذخیره‌سازی کارآمد آب می‌شوند. خاک سالم توانایی ذخیره و فیلتر 3777 تن آب در هر هکتار را دارد. خاک‌های جهان همچنین حاوی 1500 میلیارد تن کربن به شکل ماده آلی هستند که دو برابر بیشتر از کربن موجود در اتمسفر زمین است.

به زبان ساده، خاک سالم که در زیر سطح زمین قرار دارد زیربنای تنوع زیستی بالای سطح زمین نیز می‌باشد. رویکردهای جهانی سلامت خاک و تنوع زیستی شامل موارد زیر است

توسعه مناطق حفاظت شده برای تنوع زیستی و کارکردهای طبیعی زیست بوم‌ها - برخی از محققان معتقدند که حدود 50 درصد از سطح زمین جهان باید در حالت طبیعی باقی بماند.

مدیریت پایدار زمین برای محافظت از بهره‌وری بوم‌سازگان خاک، بازیابی اراضی تخریب شده و توقف تخریب سرزمین در برنامه‌ریزی‌های آتی از طریق مدیریت پایدار آب، مدیریت پایدار جنگل، مدیریت پایدار مراتع و آگروفارستری (جنگل زراعی)

برای اطمینان از آنکه در آینده یک سیاره متنوع و سالم داشته باشیم، مجموعه‌ای از اقدامات از اقدامات حفاظتی، مدیریت مناسب و احیاء مناطق تخریب یافته مورد نیاز است. این اقدامات زیربنای دستیابی به اهداف توسعه پایدار در مورد امنیت غذایی و آب تنوع زیستی و بیابان‌زایی و تغییر آب‌وهوایی می‌باشد. این رویکرد در بسیاری از کشورها به رسمیت شناخته شده و در نتیجه تعهدات مقابله با تخریب سرزمین در قالب کنوانسیون‌ها و ابتکارات بین‌المللی شکل گرفته است در حال حاضر مجموعه این تعهدات وسعتی قریب به یک میلیارد هکتار از اراضی کل جهان را پوشش می‌دهد. شواهد علمی نشان داده در مناطقی که اصول بهداشت خاک مانند کشاورزی حفاظتی، کشاورزی زیستی و مقابله با فرسایش خاک را دنبال می‌کنند، کربن بیشتری ترسیب شده، نفوذ آب افزایش یافته و وضعیت زیستگاه‌های طبیعی بهبود می‌یابد این مناطق در عین حال در درازمدت سود بهتر و بازده بیشتری نیز خواهد داشت.

بهترین راه برای بزرگداشت روز جهانی خاک ترویج این نکته است که زنده نگه داشتن و حفاظت از تنوع زیستی خاک نقش کلیدی در سالم نگه داشتن کره زمین و ساکنان آن بازی می‌کند. بیایید اهمیت خاک این پوسته نازک و در عین حال شکننده و آسیب‌پذیر زمین را دریابیم و به یاد داشته باشیم که خاک غنی برابر با یک سیاره غنی است.

گرامیداشت روز جهانی خاک 15 آذر 1399 (5 دسامبر 2020)

به منظور آگاهی بخشی جامعه در مورد ضرورت حفاظت خاک و نقش و اهمیت متقابل آن با تنوع زیستی، مرجعیت و کمیته مشاوره ای غیررسمی ارتباطات، آموزش و آکاهی بخشی عمومی کنوانسیون تنوع زیستی با مشارکت بخش آکادمیک سازمان ملل متحد، دانشگاهها، انجمن های علمی، موسسه آموزش و ترویج کشاورزی و سازمانهای اجرایی کشور روز 15 آذر 1399، مصادف با 5 دسامبر 2020، را گرامی می دارند. بدون شک، تنوع زیستی و خاک دو عنصر طبیعی جدا ناپذیر هستند و حفاظت هریک بستگی به مدیریت دیگری دارد. بیش از 25 درصد از تنوع زیستی دنیا در خاک قرار دارد و دیگر تنوع زیستی دنیا بدون خاک امکان پذیر نیست. هرچند دانش ما در مورد تنوع زیستی خاک پایین است، تنوع زیستی خاک راه حل طبیعی برای امنیت غذایی، تغذیه، کاهش تغییرات اقلیمی وسازگاری با آن، بهداشت و رفاه انسانها، احیای آلودگی های خاک و دیگر خدمات اکوسیستم است. این مرجعیت از تلاش کلیه اندیشمندان، استادان، پژوهشگران، مروجان، معلمان، دانشجویان، کشاورزان و دیگر احاد جامعه که پاسدار حفاظت از تنوع زیستی هستند قدردانی می کند.

دکتر اسماعیل کرمی دهکردی

مرجع ملی ارتباطات، آموزش و آکاهی بخشی عمومی کنوانسیون تنوع زیستی

بازگشت به صفحه اصلی