تنوع از ژن‌ها و کروموزوم‌ها تا حیوانات، گیاهان و اکوسیستم‌ها را در بر می‌گیرد و شبکه‌ای از حیات است که تمام برهم‌کنش‌های اکولوژیکی را مدیریت می‌کند. تنوع ژنتیکی همان تنوع زیستی است که تنوع حیات معنی می‌دهد و از واژه یونانی بیوس (bios) به معنی حیات و واژه لاتین دایورسوس (diversus) به معنی تنوع منشا می‌گیرد. تنوع زیستی اصل حیات محسوب می‌شود. بر این اساس، هر موجود زنده روی کره زمین، منحصر به فرد است و باعث غنای طبیعت می‌شود. بنابراین، تنوع زیستی دارای اجزای ضروری برای تمام خدماتی است که باعث پایداری و تنظیم محیط زیست می‌شوند و منابع، سرپناه و مزایای معنوی و روانشناختی به انسان ارائه می‌دهند.
با از بین رفتن اجزای تنوع زیستی از قبیل گونه‌ها و زیستگاهها، انعطاف‌پذیری اکوسیستم کاهش می‌یابد و خدمات ارائه شده توسط آن، مختل می‌گردد. به همین دلیل با انقراض یک گونه یا گروهی از گونه‌ها به دلایلی مانند بهره‌برداری بیش از حد یا تخریب زیستگاه، ممکن است خدمات ارزشمند ارائه شده توسط آن گونه یا فرصت‌هایی که آن گونه برای بهبود زندگی در اختیار ما قرار می‌داد، حذف شود.
با وجود اهمیت حیاتی تنوع زیستی برای تمام موجودات روی کره زمین، این تنوع با سرعت بی‌سابقه‌ای در حال از بین رفتن است. ارزیابی اکوسیستم طی هزار سال که حاصل بررسی 13660 متخصص از سراسر دنیاست، بیانگر آن است که به دلیل فعالیت‌های بشر، تغییرات تمام اکوسیستم‌ها چشمگیر است.
به دنبال مخاطرات فراوانی که از اواسط قرن بیستم و به دنبال گسترش فعالیت‌های صنعتی و آثار منفی آن بر محیط زیست و سلامت انسان ایجاد گردید، کشورهای مختلف در پی یافتن راهکاری بین‌المللی و فراگیر برای کاهش تبعات ناشی از فرایندهای انسانی مضر بر محیط زیست و تنوع زیستی نمودند. در سال 1987 شورای حکام برنامه محیط زیست ملل متحد (UNEP) تصمیمی را مصوب نمود که منجر به تشکیل یک گروه تخصصی در حوزه تنوع زیستی به نام "گروه کاری ویژه خبرگان تنوع زیستی" شد. طی اولین جلسه در سال 1988 در این کارگروه تدوین یک موافقت‌نامه قانونی الزام‌آور درباره تنوع زیستی مورد توافق قرار گرفت.
سال 1989، کارگروهی از خبرگان فنی و حقوقی برای ایجاد کنوانسیون تنوع زیستی ملل متحد تشکیل شد که دو سال بعد در سال 1991 به "کمیسیون مذاکرات بین‌الدول" ارتقاء یافت. در 22 مِی سال 1992، این کمیسیون پس از هفت جلسه در شهر نایروبی کشور کنیا، متن قانونی و الزام‌آور CBD را تصویب کرد. بر این مبنا، هر سال روز 22 مِی به عنوان روز بین‌المللی تنوع زیستی جشن گرفته می‌شود.
در ژوئن 1992 اجلاس سران کشورها در ریودوژانیرو برزیل برگزار شد. در این کنفرانس 178 کشور، سران118 کشور، تقریبا 1400 سازمان غیردولتی شامل نمایندگان گروه‌های بومی، گروه‌های زنان، گروه‌های محیطی و فعالان محیط زیست حضور داشتند. این اجلاس که در نوع خود بی‌سابقه و بزرگترین نشست بین‌الدول در تاریخ مباحث زیست محیطی بود، اثر عمیقی بر سیاست بین‌الملل و بسیج جامعه مدنی داشت.
خروجی اصلی اجلاس سران ریو
- بیانیه ریو درباره محیط و توسعه
- دستور جلسه 21 و ایجاد کمیسیون توسعه پایدار
- اصول جنگل، یک مجموعه غیر الزا مآور برای مدیریت جنگل
- توافق های چندجانبه زیست محیطی (MEAs) که امروزه به کنوانسیون ریو معروف هستند و شامل سه کنوانسیون جامع ذیل هستند:
* کنوانسیوان تنوع زیستی (CBD)
* کنوانسیوان ملل متحد درباره مقابله با بیابان‌زایی
* کنوانسیون ملل متحد درباره تغییر اقلیم (UNCCD)